Dag lieve sat

Mijn moeder is op 23 september 2022 overleden. Op de dertigste hebben we haar begraven. Hieronder de tekst die ik toen heb uitgesproken.

Ik ben om m’n paasbest, heb mijn mooiste en uitbundigste tooi aan, heb alles uit de kast gehaald. U houdt ervan dat ik me met toeters en bellen kleed, met mijn hoeden, mijn pochetjes, mijn gele kousen, mijn Santoni’s. Het past bij u om trots te zijn op mijn uiterlijke vertoon, mijn opvallen, in dit geval is hoe gekker hoe beter, liever geen middelmaat.

Onze gesprekken gaan altijd ongestuurd alle kanten op, van familiezaken tot wereldzaken en, naar onze aard, alle onderwerpen zijn welhaast even belangrijk. We volgen een beetje het stramien uit papa’s gebed: het gaat over ‘kerk, staat en maatschappij’. Nou ja, over de kerk spreken we bijna niet meer, niet alleen omdat ik niet meer geloof en u van mening bent dat ik wel weet wat u daarvan vindt, maar ook omdat de Here en Zijn kerk in de loop van de jaren voor u een heel andere inhoud hebben gekregen. Ik denk dat u meer en meer een belijder bent geworden van hoe de liefde van uw Jezus in u werkt en dat de rol en het belang van de kerk in dat teken zou moeten staan en dan hoef je daar niet al te veel meer over te praten.

Vorige week donderdag hebt u me nog een aantal malen op het hart gedrukt dat ik de Here weer moet opzoeken. Ik weet niet of ik dat ga doen. Ik wil u wel vertellen dat ik goed begrepen heb dat uw aansporing niet uit bemoeizucht is, maar voorkomt uit een veel dieper houden van dan ik dacht. Want was u lief en zacht die donderdag. Ik schrok er haast van. Alle muren tussen ons waren afgebroken. Ik kan u niet vertellen hoe blij ik ben met uw open armen in dat ziekenhuisbed en de uit het diepst van uw hart komende dikke knuffel die u me gaf. 

Het was alsof ik weer klein was en ik als u mij op bed legde en afscheid van mij nam met een ‘Dag lieve schat’, vol liefdevolle overgave antwoordde met ‘Dag lieve sat’. Sinds ik Lieke ken, weet ik dat liefde door dat ongeclausuleerde vertrouwen groeit, overloopt en oneindig wordt. 

Zo hebben we het al over de verhaaltjes die alleen ons betreffen, en die u met vaste regelmaat aan mij vertelt. Bijvoorbeeld op elke verjaardag over de dag voor mijn geboorte. Elk jaar fietst u op de twaalfde mei weer over de dijk, met uw dikke buik omdat tante Gerrie had gezegd dat dat er op zeker voor zou zorgen dat die vermaledijde baby geboren zou worden. En elk jaar hoor ik over de voorspelling van de buurman in Delfzijl die als zeeman mij niet veel goeds voorspelde, wat moet er immers worden van een ventje dat geboren is op vrijdag de dertiende. Jaja, ik hoor uw gegniffel wel als u zegt dat hij maar wat gelijk heeft gehad, flauwe grappenmaakster.

U zingt een nog een laatste keer een terechte lofzang op Janneke en hoe goed zij voor u zorgt, hoe blij u met haar bent en ik ben het helemaal met u eens. Janneke is de liefste, dat vinden we beiden. Maar u hebt ook zo goed voor haar gezorgd toen zij zo ziek was, weet u nog? Jullie zorg voor elkaar is wederkerig, het is voor Janneke opdracht noch opgave.

En zo krijgen we het als vanzelfsprekend over Zwanny die heel anders lief was dan Janneke, maar van wie u niet minder houdt en die u zo intens mist. Het is uw grootste verdriet in uw leven, waaraan u nog dagelijks lijdt. We hebben het vaak over hoe Zwanny zou hebben gereageerd of wat ze gezegd zou hebben, glimlachen daarover, want zo is ze toch nog een beetje bij ons.

Oh ja, dit wil ik zeker ook nog zeggen: ik vind dat u u heel knap hebt opgericht nadat papa is overleden. Het was eerst best moeilijk en u moest uw nieuwe vorm en weg vinden, maar u bent een heel eigen, sterke vrouw geworden met een heel ander leven dan met papa. U werd daardoor misschien ook wel een andere mama, stelliger en minder gecorrigeerd, en hoewel dat soms best lastig voor me is, is het wel precies wie u bent, een zelfstandige en zelfredzame vrouw. 

Ik vind het fijn om over vroeger te horen en u om over te vertellen en dus spreken we vaak en graag over Steenwijk, de stad der steden met de toren der torens, maar vooral de stad van uw jeugd met een leven te midden van heel uw familie. Het gaat over ‘vader en moeder’, Remmelt en Zwanny en heel soms Teunis, de tantes, de oorlog en hoe ingrijpend dat nog steeds is in uw leven, over hoe fijn u het vond op school, over het tabakswinkeltje van vader, over de wandelingen op de Bult, over papa als soldaat en als verkering. En over Mussel, het dorp der dorpen, over de school, de kerk daar, hoe dominees die kwamen te preken bij jullie logeerden, hoe u op de fiets met een zieke Henk of Rink achterop uren moest fietsen voor medische hulp; over heel het gezinsleven aan de Zandtangerweg. Vroeger maakte ik me nog wel druk over uw natuurlijk aanname dat ik, die in Delfzijl geboren is, iedereen uit Mussel uit de tijd ook kende. Dat was voorbij op het moment dat ik besefte dat alle verhalen over Mussel, net als die over Steenwijk, uiteindelijk maar over een onderwerp gaan: hoe gelukkig u daar bent geweest.

Natuurlijk hebben we het ook over mij, over vroeger in Drachten en Haarlem, over mijn vrienden en bekenden, u kent veel van hen en onthoudt ook veel over hen, maar het gaat vooral over nu. Ondanks de wederzijdse stekeligheden is uw zorg om mij groot, dat weet ik best, Janneke vertelt me wel dat u er soms niet van kunt slapen. Maar dat hoeft niet. “Het komt wel goed met mij hoor mama,” ik weet nog niet precies hoe, maar ik houd me maar vast aan uw advies dat je soms moet kunnen vaststellen dat iets niet je weg is en dat je dan andere wegen moet gaan. 

Het is op deze bijzondere dag bijna tijd om te gaan. Na anderhalf uur is het meestal ook wel goed. U moet nog even overtoepen met uw uitzicht aan de Undinestraat, waar geen ander uitzicht aan kan tippen. En het is ook zo, het is het mooiste uitzicht dat er is, want het is uw manier om te vertellen dat u er zo gelukkig door wordt, dat u tevreden bent met hoe uw leven is gegaan en dat u blij bent om in Amersfoort te wonen, dichtbij Janneke en eerst Zwanny en daarna mij.

Ik laat zo nog een liedje horen van een Drentse jongen, die ook in het Drents zingt. Da’s wel geen Steenwijkers, maar toch, Drenthe ligt ons na zeventien jaar vakanties in Spier ook na aan het hart. Hij zingt over zijn moeder, die ook overleden is, maar dat zij er toch altijd is. Ik weet zeker dat het zo ook met u en mij zal gaan. 

Met zijn liedje is het dan klaar met dit laatste afscheid. Ik denk dat u zou zeggen dat het jammer is, maar dat het onze weg is. En zo is het ook. 

Het was fijn dat ik nog even wat tegen u kon zeggen en als er nog meer is, dan kom dat nog wel. 

“Dag lieve sat”.