Ik hoef niets te doen om ze te zien zitten, mijn vader en mijn oom Job, in de keuken, op gammele jaren zeventig krukjes, in de boterdamp. Daarom is de achterdeur open: "Man man wat toch een kou". De ene na de andere grap gaat over tafel, want het is humeur van de mannen is goed gestemd, het is vakantie en bijna oudjaar en het is weer tijd voor het knieperties bakken, een jaarlijks weerkerend festijn, afkomstig uit de familie van mijn moeder die uit Steenwijk komt.
Ik zit met m'n broer ook aan de keukentafel, beiden met een rondhoutje - een afgezaagde pollepel - in de aanslag. Als het kniepertie gebakken is, moet er door ons namelijk snel gehandeld worden om van het wafeltje een rolletje te maken. Het afkoelen gaat razendsnel en dan lukt het oprollen niet meer. Mijn vingers gloeien want als de wafels uit het ijzer komen zijn ze eigenlijk te heet om aan te pakken, maar het moet, ik vind de rolletje lekkerder dan de platte knijpertjes, het eigenbelang maakt me dapper. Daarnaast krijg je van de knieperties gescheurde mondhoekjes, daar heb ik een hekel aan. Niet genoeg om ze niet te eten, maar toch.
Ik kijk naar de veer aan de achterkant van het elektrische wafelijzer, vol van het vette beslag dat elke keer dat het ijzer wordt gesloten aan alle kanten in sliertjes naar buiten vloeit, ik zie papa met zijn mesje deze ballast van het ijzer en dus van het knijpertje schrapen, keer op keer. We hebben dit jaar vijf pond om te bakken, dat is zo maar een uurtje of vier/vijf bakken. Het resultaat wordt bewaard in blauwe blikken bussen en een plastic gele trommel. Die bussen worden voor niks anders gebruikt. Het zijn de kniepertiesbussen. Het huis gonst van de drukte. Tijd en ruimte stollen tot een eeuwigdurende gezelligheid in deze keuken, een samengebalde cocon van lawaai en zoete boterglibber, zo voelt geluk.
Knijpertjes of knieperties (van het kniep'n van het wafelijzer) en nieuwjaarsrolletjes zijn een noordoostelijke traditie, vooral uit Drenthe en Overijssel en dus ook voor mijn familie. En zoals het met tradities gaat, is het ook bij ons met allerlei vaste handelingen en verhalen omgeven, die elk jaar weer uitgevoerd en verteld worden. Zoals de herinnering die ik hierboven in de inleiding schreef, is deze week in ieder geval genoemd door mijn moeder, een zus, een broer en nu dus ook door mij. Het is voor ons een belangrijk verhaal, niet alleen voor de herinnering, maar vooral omdat papa en oom Job daarmee genoemd worden, zij zijn er zo nog, onderdeel van ons en ons leven.
Knieperties en rolletjes?
Een kniepertie (knijpertje) is plat wafeltje en een rolletje wordt terwijl het wafeltje nog gloeiend heet is opgerold . Tot aan nieuwjaar worden de platte knieperties gegeten, vanaf nieuwjaardag zijn de rolletjes aan de beurt. De achterliggende gedachte is dat in december het oude jaar volledig is ontvouwen, terwijl op nieuwjaarsdag het rolletje het onbekende jaar symboliseert.
Maar ook de tantes worden genoemd, drie ongetrouwde zussen van mijn opa, tante Aaltje, tante Roel en tante Mina, die samenwoonden in een huis niet ver van mijn opa en oma en bij wie het altijd zo gezellig was. Ik als jongste herinner hen niet heel goed, maar keer op keer wordt mij verzekerd dat ze zo leuk en lief waren en ook het knieperties bakken bij hen is een belangrijke herinnering. En mijn moeder vertelt over het wafelijzer van haar grootouders dat nog gewoon in het vuur ging en hoe gezellig het was. Ze worden allemaal genoemd, ze horen allemaal nog gewoon bij ons.
En elk jaar weer is het precieze recept voor het beslag aanleiding voor discussie. Bij ons in de familie is het beslag vloeibaar, geen bolletjes. Je krijgt er een dunner wafeltje van en dat is vooral voor het rollen een voordeel.
Ten eerste wordt het gewicht genoemd in ponden, niet in kilo's. Ik heb dit jaar drie pond gebakken, dat is nooit een anderhalve kilo. We memoreren dat het eigenlijk met gekookt water moet. Er zijn jaren dat we het doen, ook al weten we dat het water door onze voorouders werd gekookt omdat het water toen niet zo fijn en schoon uit de kraan kwam. Maar ook de dikte van het beslag kan hoofdbrekens kosten. Het moet niet te dik, maar zeker ook niet te dun zijn. Dus je maakt het iets te dik zodat je het wat dunner, vloeibaarder kunt maken, omgekeerd lukt niet. Het is een wonder dat we in de familie niet beter waren in wiskunde.
Al jaren bak ik samen met mijn oudste zus, zoals gezegd drie pond, voor mijn moeder, voor mijn zus en voor ons. Zo ongeveer tussen de tachtig en honderd wafels en rolletjes per persoon. De sfeer is een stuk rustiger, maar de gezelligheid is nog steeds een belangrijk onderdeel. We delen wat foto's in de familieapp en halen de gestolde herinneringen op. We vinden dat het apparaat vorig jaar beter of slechter functioneerde. De knieperties zijn te donker of te licht en soms precies goed. Ik verbrand mijn vingers door het rollen, maar ik vind rolletjes nog steeds het lekkerst.
De knieperties gaan nog steeds in de blauwe blikken bussen en de gele, die voor zover ik weet ook nog steeds alleen voor deze gelegenheid gebruikt worden.
Dat is de slotconclusie, we doen het nog steeds zoals onze ouders, ooms en tantes, grootouders en overgrootouders het deden, dat verbindt en maakt ons tot onze familie.
Reactie schrijven
Rink Larooij (donderdag, 30 december 2021 16:03)
Ik wist niet dat die blauwe bussen nog bestaan. De gele kan ik mij niet voor de geest halen.
Mooi, feitelijk, verhaal en leuke foto's.
Dank!
Bij ons zijn ze ook aan het bakken. En, inderdaad, het water loopt je in de mond. Een HEERLIJKE traditie.
Erik Kok (donderdag, 30 december 2021 19:06)
Mooi verhaal Kees. Maar zolang de ingrediënten van de ronde hetzelfde zijn als van de platte, smaken ze hetzelfde. En zijn ze wat mij betreft even lekker! Ik ken ze overigens met slagroom.
Natasja van Herwijnen - Brouwer (dinsdag, 04 januari 2022 22:48)
Hai Kees,
Ik leg een theedoek onder de kniepertjes die ik ga rollen en rol dan de theedoek om het stokje. scheelt toch net wat hitte met rollen!
�